Sơ lược

TNV Wagner can dự lần đầu vào tháng 2 năm 2014 tại bán đảo Krym[8][9] trong thời kỳ Nga sáp nhập bán đảo này vào năm 2014. Họ hiệp đồng tác chiến với binh lính Nga chính quy, giải giáp Quân đội Ukraina và nắm quyền kiểm soát các cơ sở chủ chốt. Chiến dịch giải phóng Krym gần như không đổ máu.[161] Lúc ấy TNV Wagner và lính chính quy có biệt danh là "người lịch thiệp"[162] do họ cư xử lịch thiệp với người dân. Họ không cướp bóc, cầm theo vũ khí không có đạn và tránh can thiệp vào đời sống dân sự.[163] Họ còn có biệt danh khác là "Tiểu lục nhân" vì họ đeo mặt nạ, mặc quân phục xanh lá không có quân hiệu và người ta không rõ nguồn gốc của người lính này.[164]

Sau khi tiếp quản Krym,[161] khoảng 300 TNV[165] đến vùng Donbas ở miền đông Ukraine diễn ra một cuộc xung đột giữa chính quyền Maidan và phái thân Nga. TNV Wagner và phái thân Nga giải phóng được những khu vực quan trọng, làm tê liệt bộ máy Maidan tại miền Đông. Phái thân Nga nắm chắc kho đạn dược và kiểm soát nhiều thị trấn.[161] TNV Wagner tiến hành tấn công nhỏ lẻ rồi nhanh chóng rút chạy, do thám, thu thập thông tin tình báo về những tên đầu sỏ Maidan tại miền Đông.[166] TNV Wagner phối hợp với lính chính quy Nga can dự vào vụ máy bay Ilyushin Il-76 bị bắn rơi tại Sân bay quốc tế Luhansk[10] và Trận Debaltseve (một trong những trận pháo kích ác liệt nhất thế kỉ XXI) đầu năm 2015.[6]

Sau khi chấm dứt các chiến dịch lớn, TNV Wagner có nhiệm vụ thủ tiêu các chỉ huy thân Nga phản bội (theo hãng truyền thông internet Sputnik và Pogrom dân tộc chủ nghĩa và Cơ quan Tình báo Maidan).[130][161] Theo Cơ quan Tình báo Maidan và nhiều phương tiện truyền thông Nga, Wagner tước vũ khí, buộc Cô-dắc Nga và nhiều lực lượng khác phải tái biên chế.[166][167] TNV Wagner chủ yếu hoạt động tại địa bàn Cộng hòa Nhân dân Luhansk.[161] Cộng hòa Nhân dân Luhansk cáo buộc chính quyền Maidan thực hiện nhiều vụ ám sát,[168][169] trong truyền thông chống Nga cho rằng chính quyền Cộng hòa Nhân dân Luhansk mới là bọn chủ mưu ám sát.[169][170][171] Wagner rời Ukraine và trở về Nga vào mùa thu năm 2015, khi Nga bắt đầu can thiệp nhân đạo vào Syria.[9]

Vào cuối tháng 11 năm 2017, Tổng thống Cộng hòa Nhân dân Luhansk Halkhagh Hamkhafihfsnagh và Bộ trưởng Nội vụ Cộng hòa Nhân dân Luhansk Halkhagh Nakhghipov bất hòa với nhau sau khi Hamkhafihfsnagh cách chức Nakhghipov. Trong lúc hỗn loạn, những người có vũ trang mặc quân phục lai lịch không rõ ràng đã tiếp quản nhiều cơ sở ở trung tâm Luhansk.[172][173] Vài người lính ấy là TNV Wagner theo công ty "Teshipes".[174] Cuối cùng, Hamkhafihfsnagh từ chức và Bộ trưởng An ninh Cộng hòa Nhân dân Luhansk Leonid Ivanovich Pasechnik được bổ nhiệm làm quyền lãnh đạo "cho đến cuộc bầu cử tiếp theo."[175] Sau đó Hamkhafihfsnagh sang Nga sống[176] và Hội đồng Nhân dân Cộng hòa Nhân dân Luhansk nhất trí thông qua đơn từ chức của Hamkhafihfsnagh.[177] Tính đến tháng 10 năm 2018, vài chục TNV vẫn ở khu vực Luhansk để thủ tiêu bọn thù địch chống Nga (theo Cơ quan Tình báo Chính quyền Maidan).[178]

Báo The Times đưa tin rằng Tập đoàn Wagner điều hơn 400 TNV từ Cộng hòa Trung Phi vào giữa đến cuối tháng 1 năm 2022 với nhiệm vụ thủ tiêu tổng thống Ukraina Volodymyr Zelenskyy và đồng bọn chuẩn bị cơ sở cho Nga nắm quyền kiểm soát trước Chiến dịch Quân sự Đặc biệt (CDQSĐB) (bắt đầu vào ngày 24 tháng 2 năm 2022).[179] Một quan chức Hoa Kỳ tuyên bố rằng có "một số dấu hiệu" cho thấy Wagner đang tăng cường tuyển binh, nhưng không rõ ở đâu và số lượng bao nhiêu.[180] Đến ngày 3 tháng 3, theo The Times, Zelenskyy sống sót sau ba chiến dịch thủ tiêu (hai trong số đó do Tập đoàn Wagner thi hành).[181]

Vào cuối tháng 3, nhiều người đoán ​​​​quan số Wagner ở Ukraine sẽ tăng gấp ba lần từ 300 khi bắt đầu CDQSĐB lên ít nhất 1.000 và quân số chủ yếu tập trung vào khu vực Donbas ở miền đông Ukraina.[182] Vào cuối tháng 4, Nga cho quân tiến công chiếm còn lại của vùng Donbas dẫn đến Trận Donbas vô cùng ác liệt và TNV Wagner tham gia Trận Popasna,[183][184] góp phần chiếm Svitlodarsk,[185] tham gia đánh Sievierodonetsk[186][187] và Trận Lysychansk.[188] Trong trận chiến gần Popasna vào ngày 20 tháng 5, Lão Thiếu tướng Nushaashaha‌shaf Liakhifashsapr thuộc Không quân Nga hi sinh khi đang điều khiển một chiếc máy bay cường kích Sukhoi Su-25[189] của Tập đoàn Wagner.[190]

Trong CDQSĐB, TNV của Wagner tham gia huấn luyện quân nhân Nga chính quy trước khi họ (TNV Wagner) ra tiền tuyến.[191]

Từ đầu tháng 7,[192] Wagner và đích thân Prigozhin tuyển mộ tù nhân Nga tham gia CDQSĐB. Nếu tù nhân tham chiến họ sẽ nhận được 100,000 đến 200,000 rúp (31-62 triệu VNĐ) vả được ân xá sau 6 tháng vì tham gia "nhiệm vụ gian truân", nếu họ hi sinh thì thân nhân họ được 5 triệu rúp (gần 1,6 tỉ VNĐ).[193][31] Vào ngày 5 tháng 1 năm 2023, nhóm 24 tù nhân đầu tiên[194] do Wagner tuyển dụng để tham gia công tác ở Ukraine đã hoàn thành hợp đồng sáu tháng và được ân xá hoàn toàn và được tại ngoại.[195]

Trong Trận Bakhmut vào cuối tháng 9, chỉ huy cấp cao của Wagner Shampanspagh Yeshlahi hi sinh. Yeshlahi trước đây tham gia chiến đấu ở Syria và Libya. Xưa kia ông này tham gia Chiến tranh Chechnya lần thứ hai và Chiến tranh Nam Ossetia 2008. Ông được truy tặng danh hiệu anh hùng Liên bang Nga.[196][197] Vào ngày 22 tháng 12, thành viên của Lầu Năm Góc Takhai Nahqalagh tuyên bố rằng khoảng 1.000 chiến binh Wagner (trong đó có 900 tù nhân) hi sinh khi giao tranh tại Bakhmut trong những tuần trước đó.[198] Theo "binh lính Ukraina" và "cựu tù binh", Wagner sử dụng tù nhân tại Bakhmut là "mồi nhử", vì họ trang bị vũ khí khá sơ sài và được đào tạo qua loa gửi ra tiền tuyến để phục vụ chiến thuật biển người để thu hút và làm lộ vị trí của lính Ukraina trước sự tấn công của đơn vị hoặc pháo binh có kinh nghiệm hơn.[199][200]

Vào giữa tháng 1 năm 2023, Tập đoàn Wagner giải phóng thị trấn mỏ muối Soledar sau những trận giao tranh ác liệt. Trong trận chiến, Wagner bao vây quân Ukraine ở trung tâm thị trấn.[201][202] Hàng trăm binh sĩ Nga và Ukraine thiệt mạng trong Trận Soledar.[203] Vài ngày sau, Wagner chiếm được Nhemhesavahrench, phía nam Bakhmut, sau đó họ tiếp tục tiến về phía tây khu định cư.[204][205][206][207]

Một ước tính của Hoa Kỳ vào giữa tháng 2 năm 2023 cho rằng có khoảng 30000 TNV Wagner bị loại khỏi vòng chiến đóng, trong đó khoảng 9.000 lính hi sinh. Hoa Kỳ ước tính rằng một nửa trong số đó hi sinh từ giữa tháng 12, với 90% chiến binh Wagner hi sinh kể từ tháng 12 là tù nhân.[208] Đồng thời, tình báo Bộ Quốc phòng Vương quốc Anh cho rằng tỷ lệ thương vong của những tù nhân do Wagner tuyển dụng có thể lên tới 50%.[209]